Trẻ chậm phát triển trí tuệ: Biểu hiện, nguyên nhân và giải pháp

Ba mẹ nào cũng mong muốn con mình sinh ra được khỏe mạnh và bình thường. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, trẻ có thể gặp phải tình trạng chậm phát triển trí tuệ. Vậy, trẻ chậm phát triển trí tuệ là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách khắc phục tình trạng này ở trẻ như thế nào? Bài viết dưới đây, HIUP sẽ giúp bạn giải đáp những thắc mắc này nhé.

1. Trẻ chậm phát triển trí tuệ là gì?

Chậm phát triển trí tuệ là tình trạng rối loạn phát triển thần kinh, khiến trẻ có chỉ số IQ dưới mức trung bình. Điều này dẫn đến những hạn chế về khả năng nhận thức, ngôn ngữ, giao tiếp, hành vi và học tập của trẻ.

Chậm phát triển trí tuệ thường xảy ra ở trẻ dưới 18 tuổi và có thể được chia thành bốn cấp độ sau:

Mức nhẹ:

Theo thống kê, có đến khoảng 80% trẻ gặp chậm phát triển trí tuệ ở mức độ nhẹ. Chỉ số IQ của trẻ nằm trong khoảng từ 50 đến 75, do đó, trẻ có thể học tiểu học. Tuy nhiên, trẻ sẽ mất nhiều thời gian để học các kỹ năng như giao tiếp, đọc, và viết. Nhưng nếu nhận được hỗ trợ và giáo dục phù hợp, trẻ vẫn có khả năng học tốt. Do đó, khi trưởng thành, trẻ vẫn có thể đạt được sự tự lập.

Mức trung bình:

Ở mức độ này, chỉ số IQ của trẻ thường nằm trong khoảng từ 35 đến 55. Do vậy, trẻ vẫn có khả năng tự thực hiện các hoạt động sinh hoạt cơ bản như tắm rửa và ăn uống dưới sự hướng dẫn của người thân, và trẻ cũng có thể thực hiện các kỹ năng như đọc, viết và đếm số nhưng sẽ chậm hơn so với trẻ phát triển bình thường.

Do đó, khi trưởng thành, trẻ cần sự giám sát và hỗ trợ từ người khác để thực hiện các hoạt động hàng ngày.

Mức nặng:

Chỉ có khoảng 3 – 5% trẻ gặp tình trạng phát triển trí tuệ chậm ở mức độ nặng. Trong trường hợp này, chỉ số IQ của trẻ thường nằm trong khoảng 20 – 40, do đó, trẻ vẫn học được các kỹ năng giao tiếp và tự chăm sóc bản thân. Tuy nhiên, khi trưởng thành, trẻ cần phải sống trong nhà tập thể với sự giám sát và hỗ trợ đặc biệt.

Mức rất nặng:

Trẻ chậm phát triển trí tuệ ở mức rất nặng thường rất hiếm, chỉ xảy ra ở khoảng 1 – 2% trẻ. Tình trạng này thường xuất phát từ tổn thương của hệ thần kinh, dẫn đến chỉ số IQ của trẻ luôn ở mức dưới 20 – 25. Do đó, để học các kỹ năng giao tiếp cơ bản và tự chăm sóc bản thân, trẻ luôn cần sự hướng dẫn và hỗ trợ từ bố mẹ.

2. Nguyên nhân khiến trẻ chậm phát triển trí tuệ

Nếu chẳng may con của bạn sinh ra và có dấu hiệu phát triển trí tuệ chậm hơn so với bạn bè cùng trang lứa, thay vì cảm thấy xấu hổ, bạn nên chọn hỗ trợ, đồng hành cùng con để xác định nguyên nhân và tìm ra các biện pháp khắc phục có hiệu quả.

Dưới đây là một số nguyên nhân gây ra tình trạng trẻ chậm phát triển trí tuệ mà ba mẹ nên nắm rõ:

2.1 Di truyền

Nếu ba mẹ gặp các vấn đề liên quan đến hệ thần kinh hoặc rối loạn chuyển hóa như bệnh Phenylceton, thì có nguy cơ cao sinh ra trẻ chậm phát triển về trí tuệ.

Khi trẻ chậm phát triển trí tuệ, có nhiều yếu tố cần được xem xét, từ điều kiện môi trường đến yếu tố di truyền. Một trong những lo ngại phổ biến của cha mẹ là gen di truyền sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và trí não của trẻ. Để hiểu rõ hơn về tác động từ gen của bố mẹ đối với sự phát triển chiều cao của trẻ, bạn có thể tham khảo bài viết: Bố mẹ không cao con có cao được không.

2.2 Các vấn đề thai nhi gặp phải

Thói quen sinh hoạt của mẹ bầu ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình phát triển của thai nhi. Vì vậy, nếu mẹ mắc phải một số vấn đề dưới đây thì có nguy cơ trẻ sinh ra sẽ bị chậm phát triển trí tuệ.

• Thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc lá, sử dụng rượu bia, hoặc ma túy, đặc biệt trong ba tháng đầu của thai kỳ.
• Mắc bệnh rubella, bị nhiễm ký sinh trùng, gặp rối loạn tuyến sữa, hoặc bị nhiễm virus.
• Gặp tình trạng huyết áp cao, gây ảnh hưởng lưu thông máu đến bào thai, dẫn đến xáo trộn và tác động đến sự phát triển của bộ não của thai nhi.

2.3 Chấn thương và bệnh tật

Từ lúc mới sinh, hệ miễn dịch của trẻ vẫn chưa hoàn thiện và không có khả năng chống lại các yếu tố từ bên ngoài. Vì vậy, nếu không tiêm chủng đầy đủ các loại vaccine phòng ngừa bệnh như sởi, thủy đậu, và các loại bệnh khác, có thể khiến trẻ dễ mắc phải các biến chứng ảnh hưởng đến hệ thần kinh.

Đặc biệt, các bệnh viêm não và nhiễm trùng não có thể gây tổn thương cho não, khiến trẻ chậm phát triển tư duy. Ngoài ra, các chấn thương do tai nạn hoặc té từ độ cao có thể gây ra tình trạng tương tự.

2.4 Môi trường sống

Môi trường sống bị ô nhiễm và tiếp xúc với nhiều chất độc hại cũng có thể khiến sự phát triển về nhận thức bị chậm. Ngoài ra, tâm trạng của trẻ cũng có thể bị tác động bởi bạo lực gia đình hoặc thiếu tình thương từ ba mẹ.

Hơn nữa, trong quá trình mang thai cho đến khi trẻ mới sinh, mẹ bầu và trẻ không được cung cấp đủ chất dinh dưỡng nên cơ thể bị suy nhược và ảnh hưởng đến sự phát triển của bộ não của trẻ.

3. Dấu hiệu nhận biết trẻ bị chậm phát triển trí tuệ

Dưới đây là một số dấu hiệu giúp ba mẹ nhận biết xem con của mình có chậm phát triển về trí tuệ hay không:

• Trẻ biết ngồi và đi trễ so với các trẻ cùng độ tuổi.
• Trẻ nói không rõ ràng hoặc gặp khó khăn trong việc diễn đạt.
• Trẻ có trí nhớ kém, khó ghi nhớ thông tin cơ bản như tên và sự việc vừa xảy ra.
• Việc học các kỹ năng hàng ngày như ăn uống, mặc áo, và học kiến thức diễn ra chậm hơn và đòi hỏi sự hỗ trợ từ người khác.
• Trẻ gặp khó khăn trong việc tập trung, khó hiểu hoặc không thể suy nghĩ một cách logic.

4. Ba mẹ cần làm gì khi trẻ chậm phát triển trí tuệ

Khả năng cải thiện trí tuệ của trẻ chậm phát triển luôn là một câu hỏi mà nhiều ba mẹ quan tâm khi đối mặt với tình huống này. Thay vì lo lắng, ba mẹ nên thực hiện các biện pháp can thiệp kịp thời để hỗ trợ trẻ cải thiện trí tuệ tốt hơn.

4.1 Xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp

Chế độ dinh dưỡng đóng một vai trò quan trọng trong quá trình phát triển của trẻ. Vì vậy, ba mẹ nên đảm bảo rằng trẻ được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt là các thực phẩm chứa chất béo Omega 3 như cá hồi và cá thu.

Những thực phẩm này có khả năng giúp cải thiện thị lực, giấc ngủ và hỗ trợ phát triển của bộ não của trẻ. Bên cạnh đó, ba mẹ cũng nên bổ sung các thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất để đảm bảo trẻ phát triển toàn diện.

Xem thêm: Gợi ý sữa phát triển chiều cao và trí não cho trẻ tốt nhất

4.2 Giáo dục

Quá trình học tập của trẻ chậm phát triển thường gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, ba mẹ cần kiên trì và kiên nhẫn để đồng hành cùng con trẻ. Ba mẹ nên dành nhiều thời gian, quan tâm và hướng dẫn cho trẻ. Tùy thuộc vào mức độ phát triển của con, ba mẹ có thể lên kế hoạch học tập một cách phù hợp với khả năng nhận thức và hành vi của trẻ.

Để cải thiện tình trạng này ba mẹ nên xem qua bài viét của HIUP về 10 Cách dạy con thông minh vượi trội.

4.3 Liệu pháp tâm lý

Trẻ chậm phát triển trí tuệ thường có cảm giác sợ hãi hoặc lo âu mà nguyên nhân không rõ ràng. Vì vậy, ba mẹ nên đưa trẻ đến tham khảo ý kiến của các chuyên gia tâm lý khi phát hiện các biểu hiện tâm lý không bình thường. Sau khi tư vấn, chuyên gia tâm lý sẽ phác đồ kế hoạch điều trị cho trẻ. Quá trình này thường liên kết chặt chẽ với giáo viên và ba mẹ để giám sát hành vi của trẻ.

Hy vọng bài chia sẻ trên đây của HIUP sẽ giúp các bậc phụ huynh hiểu rõ hơn về nguyên nhân, các dấu hiệu, và giải pháp giúp trẻ chậm phát triển trí tuệ. Khi phát hiện trẻ có các biểu hiện tâm lý và hành vi không bình thường, ba mẹ nên đưa trẻ đến chuyên gia tư vấn để thực hiện các biện pháp can thiệp kịp thời.